Gümrük vergileri 2026’da online filmler ve yazılım indirmeleri gibi dijital ürünlere yönelik olarak, Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) başkanı Ngozi Okonjo-Iweala tarafından tüketicilere ve işletmelere uygulanacak ve bazı ülkelerde fiyatları artıracak, diye öngördü. Küresel ticaret dinamiklerinde ciddi etkiler yaratacak bu değişiklik, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeler arasında çeşitli açılardan tartışmalara sebebiyet verdi.

Ngozi Okonjo-Iweala, 30 yıllık muafiyetin iki yıl sonra sona erdiğinde bazı hükümetlerin uzatmayı reddedeceğini belirtti. Bir sonraki uzatma için üyeler arasında oy birliği gerekiyor. WTO’nun genel direktörü Financial Times’a “Üyeliğin bunu her birkaç yılda bir tartışmaya devam etmeye hazır olmadığını düşünmüyorum. Bu yüzden bu tarihi kabul ettiler. İş dünyasına yapmaları gerekeni bildiriyor…İki yıl çok makul bir zaman dilimi.” Şeklinde belirtti.

Gümrük Vergisi Hakkındaki Tartışmalar

Elektronik ticaret moratoryumunun 2 yıl daha uzatılması kararı bazı ülkelerin bu sürenin tekrar uzatılmasına karşı çıkmasıyla geldi. Özellikle Endonezya, Hindistan ve Güney Afrika gibi bazı gelişmekte olan ekonomiler, çevrimiçi tarifelerin vergi gelirlerini önemli ölçüde artırmasını umuyor ancak diğer gelişmiş ülkeler vergilerin maliyetleri artıracağı ve bu durumun tüketicilere yansıtılmasının rekabetçi güçlerine zarar vereceğini savunuyorlar.

İş dünyası grupları, bu ay düzenlenen WTO’nun iki yılda bir yapılan bakanlar konferansında (MC13) söz konusu e-ticaret moratoryumunun uzatılması için lobi yapmış olmalarına rağmen, WTO üyelerinin bir sonraki toplantıda 2026’da devam etmelerini umuyorlar.

“Elektronik iletilere gümrük vergileri, dijital olarak etkin ticaret için tüm maliyetleri artırır ve dijital araçları benimseyen işletmelerin, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin rekabet gücünü azaltır,” dedi Global Services Coalition, bir sektörel iş dünyası grubu.

Ancak Endonezya, odada bulunan yetkililere göre, konferans 2 Mart’ta kapanırken Okonjo-Iweala ve Maliye Bakanı Sri Mulyani Indrawati arasında yapılan gece geç saatlerdeki bir telefon görüşmesinden sonra iki yıllık uzatımı ancak kabul etti. İki eski Dünya Bankası meslektaşıdırlar.

Moratoryumu sonlandırılmasını sürekli olarak talep eden Hindistan da uzatıma ancak son saatlerde razı oldu.

Gelişmekte olan diğer ülkeler olan Güney Afrika ve Pakistan gibi ülkeler de, dijital ürünlerin çoğunun daha zengin ülkelerden ithal edildiğinden vergi gelirlerini kaybettiklerine inanıyorlar. Endonezya zaten dijital ürünlere gümrük vergisi koyma sistemi tasarlıyor.

Okonjo-Iweala, çoğu hükümetin 2026’dan sonra da genellikle e-ticaret gümrük vergilerinden muaf tutmaya devam edeceğini vurguladı. ABD, Çin, AB üye devletleri ve Latin Amerika’nın çoğu, gönüllü bir moratoryum üzerinde görüşmekte olan 80’den fazla ülke arasında yer alıyor. “Elektronik iletilere gümrük vergisi koymamak isteyenler bunu yapabilir. Onları hiçbir şey engellemez.”

Okonjo-Iweala, üye hükümetleri Cenevre’deki WTO misyonları aracılığıyla e-ticaret ürünlerinin hangilerinin gümrük vergisine tabi olması gerektiği konusunda çalışmaları için ilerlemeye çağırdı. “Kararlar gerçeklere dayandırılmalıdır,” dedi. OECD ve diğer gruplar tarafından yapılan çalışmalar, gümrük vergilerinin tanıtılması halinde gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelerden daha fazla zarar göreceğini öne sürüyor, çünkü üretkenlik artırıcı çevrimiçi araçlara erişimlerini kaybederler.

Okonjo-Iweala, yıllık bakanlar toplantılarının MC13’te Abu Dabi’de görülen dramatik pazarlıklardan kaçınmaya yardımcı olacağını öne sürdü. “Uzun aralıklar daha fazla dramaya yol açar,” dedi.

Bakanların ayrıca “ticareti etkileyen konuları” tartışmak için zaman bulmaları gerekiyor. Bu konular sadece dijital ticaret değil, aynı zamanda iklim değişikliği ve ekonomik güvenlik endişelerini kullanarak ticareti kısıtlamaya yönelik devletlerin yükselişini içeriyor.

Ancak, MC13’e yönelik eleştirileri reddetti, aşırı balıkçılığa yönelik sübvansiyonların yasaklanması ve tarım sübvansiyonlarının azaltılması gibi konularda çığır açıcı bir ilerleme sağlamadı. Üyelerin, en az gelişmiş ülke statüsünden çıkan daha yoksul ülkeler için tarife artışlarını aşamalı olarak kabul ettiklerini belirtti.

Okonjo-Iweala, WTO’nun anlaşmazlık çözümü işlevini reform etme sürecinin yıl sonu tarihine ulaşma konusunda “iyimser” olduğunu söyledi. ABD, 2019’da temyiz panellerine hakem atamalarını engelleyerek üye devletlerin bağlayıcı cezalardan kaçınmalarını sağlamıştı.

Bu yılın sonunda Hindistan ve ABD’deki seçimlerin ardından, temyiz organı ve diğer konularda “genel olarak çok daha fazla esneklik ve daha yapıcı bir yaklaşım” olacağına dair iyimserdi.

Sonuç Olarak

2026’da dijital ürünlere gümrük vergisi uygulanacak olması, küresel ticaretin geleceği üzerinde önemli etkilere sahip olabilir. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Başkanı Ngozi Okonjo-Iweala’nın açıklamaları, bu konuda çeşitli ülkeler arasında tartışmalara ve çıkar çatışmalarına yol açmıştır. Gelişmekte olan ülkeler vergi gelirlerini artırmak için bu kararı desteklerken, gelişmiş ülkeler vergilerin maliyetleri artıracağı ve rekabet güçlerine zarar vereceği endişesini dile getirmektedir.